Thừa nhận mới nhất của AstraZeneca khiến nhiều người hoang mang, đi làm xét nghiệm đông m.áu, tuy nhiên theo các chuyên gia, điều này là không cần thiết.
D-dimer là một xét nghiệm sinh hóa, được dùng để kiểm tra tình trạng huyết khối trong m.áu. Ảnh: Shutterstock.
AstraZeneca mới đây đã thừa nhận vaccine Covid-19 của mình có thể gây ra tác dụng phụ hiếm gặp, gây ra các cục m.áu đông. Đây là nguyên nhân gây tắc mạch m.áu, dẫn đến suy giảm trí nhớ, đau đầu, đau tim, thậm chí đột quỵ.
Tại Việt Nam, AstraZeneca là vaccine phòng Covid-19 được tiêm đầu tiên và nhiều nhất. Thừa nhận gần đây của hãng dược phẩm này khiến không ít người hoang mang vì đã tiêm từng tới 2 mũi vaccine AstraZeneca.
Thậm chí, trên mạng xã hội, một số ý kiến còn cho rằng những ai từng tiêm vaccine này nên đi xét nghiệm D-dimer hoặc các xét nghiệm đông m.áu khác để yên tâm.
D-dimer là một xét nghiệm sinh hóa, được dùng để kiểm tra tình trạng huyết khối trong m.áu.
Suy nghĩ sai lầm
Tuy nhiên, theo bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, Trung tâm Oxy cao áp Việt – Nga, Bộ Quốc phòng, việc làm này là không cần thiết, hoàn toàn sai lầm, không có cơ sở khoa học, tốn thời gian và tốn t.iền.
“Người nào đưa ra cảnh báo rằng nên đi xét nghiệm D-dimer để xem chức năng đông m.áu có bị ảnh hưởng bới việc tiêm vaccine AstraZeneca là người suy đoán vô căn cứ”, bác sĩ Hoàng nhấn mạnh.
Bác sĩ cho hay tác dụng phụ gây đông m.áu và giảm tiểu cầu ở vaccine Covid-19 của AstraZeneca chỉ xảy ra với xác suất rất thấp. Điều này đồng nghĩa với việc tỷ lệ người bị tác dụng phụ khi tiêm vaccine hãng này là rất hiếm.
Bên cạnh đó, D-dimer sinh ra trong quá trình cục m.áu đông trong cơ thể p.hân h.ủy và tan rã. Quá trình tạo và tan cục m.áu đông diễn ra liên tục, không ngừng nghỉ.
Hai tình huống nếu có huyết khối sau tiêm vaccine
Bác sĩ Hoàng cũng phân tích 2 tình huống nếu một người gặp tác dụng phụ gây đông m.áu sau khi tiêm vaccine Covid-19 của AstraZeneca.
Trường hợp đầu tiên là cục m.áu đông lớn, gây biến cố như tắc mạch chi, tắc mạch phổi, đột quỵ, nhồi m.áu cơ tim… Lúc này, người bệnh có thể biết ngay mình cótác dụng phụ của vaccine AstraZeneca.
Trường hợp 2 là cục m.áu đông nhỏ. Lúc này, cục m.áu đông sẽ tan dần, thường sau tối đa 4 tuần là không còn nữa. Khi cục m.áu đông p.hân h.ủy, nó sẽ sinh ra D-dimer trong m.áu.
“Đa số mọi người tiêm vaccine Covid-19 của AstraZeneca gần nhất cũng cách đây 2 năm rồi. Nếu không xuất hiện biến cố về cục m.áu đông ngay lúc đó, thì dù bạn có cục m.áu đông hay không, cho đến nay sẽ không còn bất cứ dấu hiệu nào nữa”, bác sĩ Hoàng nhấn mạnh.
Do đó, việc xét nghiệm D-dimer thời điểm hiện tại không có ý nghĩa gì để đ.ánh giá tác dụng gây huyết khối và giảm tiểu cầu ở người đã tiêm vaccine Covid-19 của AstraZeneca.
Việc xét nghiệm có thể có ý nghĩa nếu mọi người làm xét nghiệm trong vòng 6-8 tuần sau khi tiêm.
Ngoài ra, xét nghiệm D-dimer chỉ có chỉ số cao đối với các bệnh nhân tắc tĩnh mạch chi, tắc mạch phổi, đông m.áu rải rác động mạch hoặc đột quỵ.
Đồng quan điểm, bác sĩ Trương Hữu Khanh, Phó chủ tịch Liên chi hội Truyền nhiễm TP.HCM, cũng nhấn mạnh người dân đã tiêm vaccine cách đây 2 năm không cần quan tâm về tác dụng phụ này nữa, bởi chúng chỉ xảy ra trong vòng 90 ngày sau tiêm.
Ông cũng cho hay một người bình thường vẫn có hiện tượng tăng đông, ví dụ khi bị n.hiễm t.rùng, nhiễm siêu vi, cũng gây tiểu cầu thấp. Người dân không nên khi gặp trường hợp này lại “đổ thừa” cho việc từng tiêm vaccine Covid-19 của AstraZeneca.
“Nếu quá lo sợ, bạn có thể đi tầm soát bệnh đột quỵ để theo dõi các chỉ số mỡ m.áu, huyết áp. Khi có hiện tượng tắc mạch, người dân phải khám chuyên sâu hơn”, bác sĩ Khanh chia sẻ.
Lo bị rối loạn đông m.áu do từng tiêm vaccine COVID-19 là không có cơ sở
Tình trạng đông m.áu rất hiếm gặp sau khi tiêm vaccine COVID-19 AstraZeneca, phần lớn xảy ra trong 28 ngày và có một số ít trường hợp xảy ra sau 42 ngày.
Hầu hết mọi người đã tiêm vaccine AstraZeneca nhiều năm, ngoài thời gian có thể gây đông m.áu
Không còn khả năng biến chứng sau nhiều năm tiêm
Trước sự quan tâm của nhiều người về việc vaccine COVID-19 của AstraZeneca có thể gây đông m.áu, chuyên gia cứu dịch tễ học Nguyễn Thu Anh – Giám đốc Viện Đại học Sydney Việt Nam, giáo sư Y tế công cộng tại Đại học Sydney – nhấn mạnh rằng, vaccine COVID-19 có thể gây đông m.áu, nhưng với tỷ lệ rất thấp và chỉ với vaccine được sản xuất từ Adenovirus (AstraZeneca, J&J). Theo tổng kết của Chương trình tiêm chủng mở rộng (GAVI), 250.000 người Anh mới có 1 người bị.
Đây không phải thông tin mới. Ngay từ đầu năm 2021, AstraZeneca đã thông tin về những biến chứng này.
Vậy những người đã tiêm vaccine AstraZeneca rồi có bị cục m.áu đông không? Chuyên gia Nguyễn Thu Anh khẳng định: Cục m.áu đông chỉ xảy ra trong 2 tuần sau tiêm, nhưng là tác dụng phụ rất hiếm gặp. Trong khi đợt cuối tiêm vaccine này của hầu hết người Việt Nam đều đã cách đây nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, nên không còn có thể bị đông m.áu nữa.
TS. Nguyễn Thu Anh phân tích cơ chế gây đông m.áu của vaccine:
– Tiêm vaccine vào người (chỉ loại làm từ adenovirus), vaccine kích hoạt tiểu cầu (1 loại tế bào m.áu trong cơ thể người)
– Tiểu cầu giải phóng ra PF4 (1 loại protein)
– Ở vài người, cơ thể họ có phản ứng miễn dịch bất thường. Nhiều nghiên cứu cho thấy tình trạng này liên quan tới yếu tố gen, gặp nhiều ở người châu Âu. Hầu hết mọi người khi tiêm vaccine không có kháng thể này, nhưng ở một số người, kháng thể hình thành có thể bám vào PF4 giống như keo siêu dính, tạo thành các cấu trúc lớn được gọi là “phức hợp miễn dịch”, gây ra cục m.áu đông.
“Hết vaccine, tiểu cầu trở về bình thường, không có PF4, thì không bị cục m.áu đông”, TS. Nguyễn Thu Anh thông tin.
Đặc biệt, chuyên gia Nguyễn Thu Anh lưu ý: Cục m.áu đông không chỉ xuất hiện sau tiêm vaccine AstraZeneca, mà những người mắc COVID-19 cũng có thể bị, thậm chí vào thời điểm 6 tháng sau khi mắc mới xảy ra. Do đó, nếu ai đó không may, thì dù không tiêm vaccine, cũng có thể bị cục m.áu đông do COVID-19.
Nhưng hiện nay, COVID-19 đã biến thể rất nhẹ và cũng không còn ai tiêm vaccine nữa nên khả năng này cũng khó xảy ra.
Về câu hỏi tại sao bây giờ nhiều người bị đột quỵ, có phải do đã từng tiêm vaccine không? TS. Nguyễn Thu Anh giải thích: Nếu do tiêm vaccine thì người tiêm phải bị đột quỵ từ lâu chứ không xuất hiện tại thời điểm này.
BS. Trương Hữu Khanh – chuyên gia về bệnh truyền nhiễm- cũng nhấn mạnh: Thông tin về vaccine COVID-19 của AstraZeneca có thể gây cục m.áu đông chỉ là tổng kết của thế giới khi sản xuất vaccine theo công nghệ đó. Người mắc COVID-19 nặng cũng hiếm xảy ra tình trạng đông m.áu, mà cũng chỉ xảy ra trong vòng 90 ngày sau tiêm.
BS. Khanh thông tin thêm: Đây chỉ là yếu tố để nhóm chống vaccine lấy làm cớ.
Vaccine AstraZeneca được tiêm cho lực lượng y tế đầu tiên ở Việt Nam
9 triệu người tiêm vaccine AstraZeneca ở TP.HCM không ai bị đông m.áu
Cũng trong hôm nay (5/5), Sở Y tế TP.HCM cũng đã lên tiếng: Tình trạng xuất hiện cục m.áu đông sau tiêm vaccine COVID-19 AstraZeneca từng được ghi nhận và có tỷ lệ rất thấp.
Tháng 4/2021, Cơ quan Quản lý dược phẩm châu Âu (EMA) đã phân tích các trường hợp có rối loạn đông m.áu sau tiêm vaccine COVID-19 tại châu Âu: Trong khoảng 25 triệu người thì có hơn 80 người có cục m.áu đông. Ủy ban An toàn của EMA đã kết luận rằng biến chứng rối loạn đông m.áu là sự cố bất lợi rất hiếm gặp sau tiêm vaccine AstraZeneca.
Một báo cáo của Bộ Y tế Australia công bố ngày 12/1/2024 cho biết tỷ lệ xuất hiện cục m.áu đông kèm theo hội chứng giảm tiểu cầu sau tiêm vaccine AstraZeneca từ 4 đến 42 ngày sau liều đầu tiên với tỷ lệ là 2/100.000 người được tiêm chủng, sau liều thứ hai là 0,3 /100.000 người được tiêm; và cũng được nhận định đây là sự cố rất hiếm gặp.
Tình trạng xuất hiện cục m.áu đông kèm theo giảm tiểu cầu sau khi tiêm vaccine COVID-19 của AstraZeneca và Johnson & Johnson được ghi nhận trong báo cáo của các cơ quan quản lý dược và tổ chức giám sát an toàn vaccine tại nhiều nước.
WHO đã yêu cầu cảnh giác, theo dõi, phát hiện sớm và xử trí kịp thời những biến cố hiếm gặp ở người sau tiêm vaccine COVID-19 nghi ngờ giảm tiểu cầu cục m.áu đông miễn dịch, đông m.áu rải rác trong lòng mạch, cục m.áu đông tĩnh mạch não.
Biểu hiện lâm sàng thường xảy ra trong khoảng từ 4 đến 42 ngày sau khi tiêm. Tỷ lệ đông m.áu sau tiêm ở người trẻ cao hơn so với người lớn t.uổi, đặc biệt là độ t.uổi 20-29. Tỷ lệ đông m.áu dường như ít xảy ra ở người trên 60 t.uổi, chỉ khoảng 0,2/1 triệu liều tiêm đầu. Biến chứng đông m.áu sau tiêm phụ thuộc vào yếu tố di truyền, bệnh nền, lối sống, thuốc đang dùng.
Do đó, EMA kết luận chuẩn y tiếp tục sử dụng vaccine AstraZeneca, cùng với xây dựng các khuyến cáo về tư vấn, phát hiện và điều trị các biến chứng có thể xảy ra.
Ngày 22/4/2021, Bộ Y tế Việt Nam đã ban hành Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị hội chứng giảm tiểu cầu, cục m.áu đông sau tiêm vaccine COVID-19.
TP.HCM đã tiêm hơn 9 triệu liều vaccine AstraZeneca và không ghi nhận trường hợp nào xuất hiện cục m.áu đông sau tiêm.
“Như vậy tình trạng xuất hiện cục m.áu đông là một sự cố hiếm gặp sau khi tiêm vaccine COVID-19, phần lớn xảy ra trong 28 ngày và có một số ít trường hợp xảy ra sau 42 ngày. Tình trạng này hoàn toàn có thể điều trị. Do đó việc lo lắng bị rối loạn đông m.áu do đã từng tiêm vaccine COVID-19 là không có cơ sở”, Sở Y tế TP.HCM thông tin.
